Zmiany w Kodeksie pracy w 2023

W marcu tego roku Prezydent RP podpisał nowelizację ustawy, która będzie dostosowywała przepisy krajowe, w tym Kodeks pracy do dyrektyw unijnych w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz w zakresie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. work life balance). 

Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw 4 kwietnia i wejdzie w życie 26 kwietnia 2023 roku. 

Regulacje wpłyną na znaczne zmiany Kodeksu pracy, w takich obszarach jak:

•    umowy i warunki zatrudnienia,
•    urlopy rodzicielskie,
•    nowe rodzaje usprawiedliwionych nieobecności, 
•    elastyczna organizacja pracy dla rodziców dzieci do 8 lat, 
•    dodatkowe przerwy w pracy, 
•    przywileje rodziców dzieci do lat 8 dotyczące planowania czasu pracy.

Pojawiły się również projekty aktów wykonawczych związanych z nowelizacją Kodeksu pracy:

•    Rozporządzenie dotyczące treści świadectwa pracy, 
•    Rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej,
•    Rozporządzenie w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków.
 

Umowy i warunki zatrudnienia

W związku z nowymi wytycznymi w Kodeksie pracy pojawią się bardziej szczegółowe regulacje dotyczących zawierania umów o pracę na okres próbny, m.in:

•    możliwości ponownego zawarcia umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem, jeżeli zatrudnienie będzie związane z wykonywaniem innego rodzaju pracy;
•    możliwości przedłużenia umowy na okres próbny o czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika (urlopu czy zwolnienia chorobowego), jeśli strony tak uzgodnią; 
•    współmierność okresu próbnego do przewidywanego czasu trwania umowy o pracę na czas określony i do rodzaju pracy.

Nowe przepisy mają zagwarantować pracownikom prawo do jednoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy, poprzez wprowadzenie:

•    zakazu zabraniania pracownikowi równoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy,
•    zakazu gorszego traktowania pracownika z tego powodu.

Rozszerzenie praw pracownika zawarte jest również w możliwości wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o korzystniejszą formę zatrudnienia, gwarantującą bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy.

Z kolei na pracodawcę zostanie nałożony nowy obowiązek, wymagający uzasadnienia wypowiedzenia umowy na czas określony. Aktualnie takie obowiązek dotyczy umów na czas nieokreślony.

Pojawi się również regulacja wprowadzająca zakaz prowadzenia przygotowań w celu zwolnienia pracownika:

•    w okresie ciąży oraz urlopu macierzyńskiego, 
•    od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego lub jego części, urlopu na warunkach macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego lub jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia takiego urlopu.

W przypadku złożenia przez pracownicę (pracownika) stosownego wniosku o taki urlop wcześniej niż prawnie przewidziano– ochrona zacznie obowiązywać od terminu wynikającego z przepisów:

•    na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
•    na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części;
•    na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części.
 

Urlopy rodzicielskie

W Kodeksie pracy wprowadza się znaczące zmiany związane z uprawnieniami rodziców po urodzeniu dziecka.

Przedstawiamy porównanie aktualnych uprawnień z planowanymi zmianami.

Aktualne przepisy Przepisy od kwietnia 2023 Urlop macierzyński 20 tygodni przy urodzeniu 1 dziecka 31 tygodni – w przypadku urodzenia 2 dzieci 33 tygodnie – w przypadku urodzenia 3 dzieci 35 tygodni – w przypadku urodzenia 4 dzieci 37 tygodni – w przypadku urodzenia 5 i więcej dzieci Urlop macierzyński (Nie są planowane zmiany) 20 tygodni przy urodzeniu 1 dziecka 31 tygodni – w przypadku urodzenia 2 dzieci 33 tygodnie – w przypadku urodzenia 3 dzieci 35 tygodni – w przypadku urodzenia 4 dzieci 37 tygodni – w przypadku urodzenia 5 i więcej dzieci Urlop rodzicielski: 32 tygodnie przy urodzeniu 1 dziecka 34 tygodnie przy urodzeniu dwojga lub więcej dzieci Do wykorzystania przez oboje rodziców w dowolnej proporcji w ramach przysługującego wymiaru.   Urlop rodzicielski: 41 tygodni przy urodzeniu 1 dziecka 43 tygodnie przy urodzeniu dwojga lub więcej dzieci Pojawił się również nowy zapis, w myśl którego pracownicy – rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie o wsparciu w ramach tzw. programu „Za życiem” mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze: 65 tygodni przy urodzeniu 1 dziecka 67 tygodni przy urodzeniu dwojga lub więcej dzieci W ramach przysługującego wymiaru każdy z pracowników – rodziców dziecka ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którego nie można przenieść na drugiego z rodziców. W trakcie urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek płatny: 100% podstawy wymiaru przez 6 tygodni (8 tygodni przy urodzeniu 2 lub więcej dzieci) i 60% za pozostały okres urlopu. lub 80% podstawy wymiaru za cały okres jeżeli w terminie 21 dni od dnia porodu zostanie złożony wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński z tego tytułu wynosi: 70 % podstawy wymiaru lub 81,5% podstawy wymiaru, jeżeli w terminie 21 dni od dnia porodu zostanie złożony wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Za okres 9 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługującemu wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru. Urlop ojcowski   Ojciec może wykorzystać gwarantowane 14 dni do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Urlop ojcowski Ojciec może wykorzystać gwarantowane 14 dni do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do: 64 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka 68 tygodni - w przypadku urodzenia  dwojga lub więcej dzieci   W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do: 82 tygodni – w przypadku urodzenia 1 dziecka 84 tygodni – w przypadku urodzenia  dwojga lub więcej dzieci W przypadku pracowników – rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie o wsparciu w ramach tzw. programu „Za życiem” maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia przez nich korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy wynosi: do 130 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka do 134 tygodni w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci Urlop wychowawczy 36 miesięcy Bezpłatny Urlop wychowawczy 36 miesięcy Nowy zapis, dotyczący braku wpływu na wymiar urlopu wychowawczego faktu skorzystania przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego z obniżonego wymiaru czasu pracy.

 

Dodatkowo planowana jest rezygnacja z uzależnienia prawa do urlopu rodzicielskiego od faktu posiadania zatrudnienia i ubezpieczenia chorobowego przez matkę dziecka w dniu porodu.

Urlopy i inne tytuły nieobecności

W związku z dyrektywami UE w Kodeksie pracy pojawią się również nowe tytułu nieobecności usprawiedliwionych – urlop opiekuńczy i zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. Ich charakterystykę przedstawiamy poniżej.

Rodzaj nieobecności Wymiar roczny Cel Wynagrodzenie Urlop opiekuńczy 5 dni liczbę dni wykorzystanych u pracodawcy w roku ustania stosunku pracy będziemy wykazywać na świadectwie pracy Zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie z rodziny: dziecku, matce, ojcu, żonie czy mężowi lub osobie pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym wymagającej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop bezpłatny Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej 2 dni lub 16 godzin liczbę dni/godzin wykorzystanych u pracodawcy w roku ustania stosunku pracy będziemy wykazywać na świadectwie pracy W pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli natychmiastowa obecność pracownika w tej sytuacji jest niezbędna. Prawa do połowy wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego

 

Zapowiadane jest również doprecyzowanie wymiaru zwolnienia z artykułu 188 KP (opieka and dzieckiem do 14 roku życia) dla pracowników, dla których dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin. Ten temat obecnie budzi sporo wątpliwości, w przypadku udzielania takiego zwolnienia od pracy pracownikom służby zdrowia (gdzie norma dobowa wynosi 7godzin i 35 minut ) oraz osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (norma dobowa 7 godzin).

Elastyczna organizacja pracy dla rodziców 

W Kodeksie pracy pojawi się też prawo do elastycznej organizacji pracy, czyli uprawnienie pracowników do organizacji pracy wedle jego indywidualnych potrzeb, jako wsparcie dla pracowników będących rodzicami dzieci do lat 8. 

W celu dostosowania organizacji pracy do osobistych warunków pracowników, proponowane są takie rozwiązania jak: praca zdalna, elastyczne rozkłady czasu pracy (ruchomy czas pracy, indywidualny rozkład czasu pracy lub przerywany czas pracy) czy praca w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Pracownik będzie mógł złożyć w postaci papierowej lub elektronicznej wniosek o elastyczną organizację pracy, a pracodawca w przypadku odmowy będzie musiał ją uzasadnić w pisemny sposób.

Dodatkowe przerwy w pracy

Nowelizacja zapisów Kodeksu pracy wprowadza również obowiązek udzielania dodatkowych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy, w zależności od dobowego wymiaru czasu pracy. Zgodnie z nowelizacją pracownikowi będą przysługiwać:

•    jedna przerwa 15 minutowa, jeśli dobowy czas pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin;
•    dwie przerwy 15 minutowe, jeśli dobowy czas pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin;
•    trzy przerwy 15 minutowe, jeśli dobowy czas pracy pracownika jest dłuższy niż 16 godzin.

Czas pracy rodziców dzieci do lat 8

W aktualnych rozwiązaniach prawnych zakazuje się zatrudniania w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy i delegowania pracowników sprawujących opiekę nad dziećmi do 4 roku życia bez zgody pracownika. Nowe przepisy przewidują przedłużenie tego okresu o kolejne 4 lata, czyli do ukończenia przez dziecko 8 lat.

Co należy zmienić w procedurach

Planowane zmiany nakładają na pracodawców nowe obowiązki, a przede wszystkim konieczność aktualizacji obowiązujących procedur kadrowych i płacowych.

Aby z wyprzedzeniem przygotować się na nadchodzące zmiany, już dzisiaj wskazujemy aktywności, jakie trzeba będzie podjąć w działach HR w związku z dostosowaniem prawa do dyrektyw UE:

Pozdrawiamy
Zespół Unit4 Teta